Wołga (rzeka)

Wołga ma ogromne znaczenie dla rosyjskiej kultury i historii. Rzeka jest wspominana w rosyjskich pieśniach ludowych, poezji i literaturze, a na jej brzegach znajduje się wiele zabytków historycznych i kulturowych.

Najdłuższa rzeka Europy

Wołga jest największą i najdłuższą rzeką Niziny Rosyjskiej oraz najdłuższą rzeką Europy. Wołga rozpoczyna swoją długą podróż na Wyżynie Wałdajskiej, 256 m nad Morzem Kaspijskim.

Niewielki, niczym nie wyróżniający się strumień wypływa z porośniętego gęstą trawą bagna otoczonego gęstym lasem mieszanym. Jest to źródło jednej z największych rzek świata – Wołgi. Ludzie przybywają tu nieprzerwanym łańcuchem, by zaczerpnąć łyk wody w miejscu narodzin wielkiej rzeki, by na własne oczy zobaczyć maleńkie źródełko, nad którym stoi skromna drewniana kapliczka.

Woda Wołgi, która wypłynęła w pobliżu wsi Wołgoverkhovye, powiat Ostashkov, region Tver, ma bardzo długą drogę do ujścia na północnym wybrzeżu Morza Kaspijskiego.

Jako mały potok i mała rzeka Wołga przepływa przez kilka jezior: Mały i Bolszoj Werchit, Sterż, Vetlug, Peno i Volgo, a dopiero biorąc rzekę Selizharovka płynącą z jeziora Seliger staje się szersza i pełniejsza. Ale dopiero po zbiegu z Oką koło Niżnego Nowogrodu Wołga staje się prawdziwie pełną rzeką. Tu kończy się Górna Wołga, a zaczyna Środkowa Wołga, która będzie płynąć i zbierać nowe dopływy, aż połączy się z Kamą, która wpada do Zatoki Kamy w zbiorniku Kujbyszewskim. Tu zaczyna się Dolna Wołga, nie tylko pełnoprawna, ale i potężna rzeka.

Historia

W XIII-XVI wieku przez Wołgę do Rosji przybyli najeźdźcy mongolsko-tatarscy, w 1552 roku car rosyjski Iwan Groźny zajął Kazań i przyłączył go do Królestwa Moskiewskiego. W 1611 roku w Niżnym Nowogrodzie książę Dymitr Pozharski i kupiec Kuźma Minin zebrali milicję, aby wyzwolić Moskwę od Polaków.

Według legendy, na klifie Wołgi, nazwanym później jego imieniem, kozacki ataman Stepan Razin „myślał” o tym, jak dać testament narodowi rosyjskiemu. W 1667 roku Stepan Razin wraz z towarzyszami udał się na rajd do Persji wzdłuż Wołgi i, według legendy, utopił w wodach wielkiej rzeki perską księżniczkę. Tu, nad Wołgą, w 1670 r. pod Simbirskiem (dziś – Uljanowsk) pułki cara Aleksego Michajłowicza pokonały zbitą armię Razina.

W delcie Wołgi, w Astrachaniu, cesarz Piotr I osobiście założył w 1722 roku port. Pierwszy rosyjski cesarz marzył również o połączeniu Wołgi z Donem, ale kanał został zbudowany znacznie później, w 1952 roku.

W 1774 roku w pobliżu miasta Tsaritsyn (obecnie Wołgograd, w latach 1925-1961 – Stalingrad) powstanie Jemieliana Pugaczowa zostało pokonane przez wojska rosyjskie. Tutaj w okresie lipiec 1918 – luty 1919 Armia Czerwona odbyła słynną „obronę carycyńską” przed białą armią kozaków dowodzoną przez generała Krasnowa. Od 17 lipca 1942 roku do 2 lutego 1943 roku w tych miejscach rozegrała się największa bitwa pod Stalingradem, która złamała kręgosłup faszyzmowi i zadecydowała o wyniku II wojny światowej.

Przez wieki Wołga służyła ludziom jako arteria komunikacyjna, źródło wody, ryb i energii. Dziś wielka rzeka jest w niebezpieczeństwie – jej zanieczyszczenie spowodowane działalnością człowieka grozi katastrofą.

Już w VIII wieku Wołga była ważnym szlakiem handlowym między Wschodem a Zachodem. Dziś to dzięki niej archeolodzy znajdują w skandynawskich grobowcach arabskie srebrne monety.

Do X wieku chanat chazarski, ze stolicą w Itilu u ujścia Wołgi, kontrolował handel na południu, w dolnym biegu rzeki. Na środkowej Wołdze tym centrum było królestwo bułgarskie, ze stolicą w Bułgarii (niedaleko współczesnego Kazania). Na północy, w górnym biegu Wołgi, rosyjskie miasta Rostów Wielki, Suzdal i Murom były bogate i rozwijały się w dużej mierze dzięki handlowi nad Wołgą. Miód, wosk, futra, tkaniny, przyprawy, metale, biżuteria i wiele innych towarów płynęło w górę i w dół rzeki Wołgi, która wtedy była bardziej znana jako Itil. Sama nazwa Wołga po raz pierwszy pojawia się w Opowieści o minionych latach na początku XI wieku.

Po najeździe mongolsko-tatarskim na Rosję w XIII w. handel wzdłuż Wołgi słabnie i zaczyna się odradzać dopiero w XV w. Po podbiciu i przyłączeniu przez Iwana Groźnego w połowie XVI w. do Moskwy Królestwa Kazańskiego i chanatów astrachańskich, cały system rzeczny Wołgi znalazł się na terytorium Rosji. Rozkwitał handel, rosły wpływy miast Jarosławia, Niżnego Nowogrodu i Kostromy. Nad Wołgą pojawiły się nowe miasta – Samara, Saratow i Carycyn. W karawanach handlowych po rzece pływały setki statków.

W 1709 r. Piotr Wielki zlecił budowę systemu wodnego Wysogotowa, który miał dostarczać żywność i drewno z Wołgi do Petersburga, nowej stolicy Rosji. Na początku XIX wieku uruchomiono system wodny Marińskiej i Tichwińskiej, a od 1817 roku do floty wołżańskiej dołączył pierwszy statek motorowy; barki były holowane przez zespoły marynarzy, których liczba sięgała kilkuset tysięcy osób. Statki przewożą ryby, sól, zboże, a pod koniec wieku nawet ropę i bawełnę.

Budowa Kanału Moskiewskiego (1932-1937), Kanału Wołga-Don (1948-1952), Kanału Wołga-Bałtyk (1940-1964) oraz Kaskady Wołga-Kama, największego kompleksu budowli hydrotechnicznych (zapór, śluz, zbiorników, kanałów i elektrowni wodnych) rozwiązała wiele problemów. Wołga stała się główną arterią komunikacyjną połączoną, oprócz Morza Kaspijskiego, z czterema morzami – Morzem Czarnym, Morzem Azowskim, Morzem Bałtyckim i Morzem Białym. Jej wody pomagały nawadniać pola w jałowych rejonach Wołgi, a elektrownie wodne dostarczały energii milionowym miastom i wielkim przedsiębiorstwom.

Jednak intensywne wykorzystanie Wołgi przez człowieka spowodowało również zanieczyszczenie rzeki ściekami przemysłowymi i odpadami rolniczymi. Zalane zostały miliony hektarów ziemi i tysiące osiedli, wielkie szkody poniosły zasoby rybne rzeki.

Dziś ekolodzy biją na alarm – zdolność rzeki do samooczyszczania się wyczerpała, stała się ona jedną z najbardziej zanieczyszczonych rzek świata. Trujące sinice opanowują Wołgę, dochodzi do poważnych mutacji ryb.

Informacje ogólne

• Rzeka w europejskiej Rosji, największa rzeka Europy i jedna z największych na świecie. Uchodzi do Morza Kaspijskiego.
• Oficjalna nazwa: rzeka Wołga.
• Rzeka ma swoje źródło we wsi Wołgoverkhovye, rejon Ostashkov, obwód Twerski.
• Główne dopływy: Oka, Kama, Vetluga, Unzha, Vyatka, Sviyaga, Vazuza, Nerl, Sura, Bolshoi Irgiz i Akhtuba.
• Zbiorniki wodne: Rybinskoje, Werchnewołżskoje, Iwankowskoje, Uglichskoje, Kostromskoje, Gorkowskoje, Czeboksarskoje, Kujbyszew, Saratowskoje, Wołgogradskoje.
• Prowincje w dorzeczu to: Wołogda, Kostroma, Jarosław, Twer, Tuła, Moskwa, Władimir, Iwanowo, Kirow, Riazań, Kaługa, Orłowo, Smoleńsk, Penzą, Tambowem, Niżnym Nowogrodem, Uljanowskiem, Saratowem, Samarą, obwodem astrachańskim, a także obwód permski i republiki Udmurtia, Mari El, Czuwasz, Mordowia, Komi, Tatarstan, Baszkortostan, Kałmucja.
• Języki używane w kotlinie: rosyjski, tatarski, udmurcki, maryjski, czuwaski, mordowski, baszkirski, kałmucki i kilka innych.
• Religie: prawosławie, islam, pogaństwo (Republika Mari El, gdzie tradycyjna religia Mari jest uznana za religię państwową), buddyzm (Kałmucja).
• Największe miasta: Rybińsk, Jarosław, Kostroma, Niżni Nowogród, Czeboksary, Kazań, Uljanowsk, Tołjatti, Samara, Syzran, Saratow, Wołgograd, Astrachań.
• Główne porty: Rybińsk, Jarosław, Niżni Nowogród, Czeboksary, Kazań, Uljanowsk, Tołjatti, Samara, Saratow, Wołgograd, Astrachań, porty moskiewskie.
• Porty na Kamie: Berezniki, Perm, Nabierieżnyje Czełny, Chistopol.
• Główne lotniska: międzynarodowe lotnisko Strigino (Niżny Nowogród), międzynarodowe lotnisko Kazań (Kazań), międzynarodowe lotnisko Kurumoch (Samara), międzynarodowe lotnisko Wołgograd (Gumrak).
• Ważniejsze jeziora w dorzeczu: Seliger, Elton, Baskunchak, Aralsor.
• Powierzchnia dorzecza: 1 361 000 km2.
• Ludność: Według różnych źródeł od 1/3 do 2/3 ludności Rosji, tj. 45-90 mln osób.
• Gęstość zaludnienia: 33-66 osób/km2.
• Skład etniczny: Rosjanie, Tatarzy, Mordowiacy, Udmurcy, Mari, Czuwasze, Baszkirzy, Kałmucy, Komi.
• Długość rzeki: 3,530 km.
• Najwyższy punkt: góra Bezymyannaya, 381,2 m n.p.m. (Góry Żiguliewskie).
• Szerokość kanału: do 2.500 m.
• Powierzchnia delty: 19 000 km2.
• Średni roczny wypływ: 238 km3.

Gospodarka

• Funkcje transportowe: Wołga jest centralną drogą wodną Rosji. Z Morzem Bałtyckim łączy ją Kanał Wołga-Bałtyk. Z Morzem Bałtyckim łączy ją system wodny Wyszniewołodskaja i Tichwińskaja; z Morzem Azowskim i Czarnym Wołgę łączy Kanał Wołga-Don; z Morzem Białym system wodny Siewierodwińskaja i Kanał Białomorski-Bałtyk. Ponad 3 tys. km śródlądowych dróg wodnych. Kanał Moskiewski łączy Wołgę i Moskwę, służy do żeglugi, zaopatrzenia stolicy w wodę i nawadniania rzeki Moskwy.
• Hydroenergia: Uglichska HPP, Rybinska GRES, Kostromska GRES, Cheboksarska HPP, Saratowska HPP, Volzhska HPP. 20% całej mocy hydroelektrycznej w Rosji. W dorzeczu Wołgi koncentruje się około 45% produkcji przemysłowej i około 50% produkcji rolnej Federacji Rosyjskiej.
• Rolnictwo: uprawy zbożowe i przemysłowe, ogrodnictwo, uprawa melonów, hodowla bydła mięsnego i mlecznego, hodowla koni i owiec.
• Rybołówstwo: odławia się 40 gatunków ryb użytkowych. 20% wszystkich ryb produkowanych w kraju.
• Surowce naturalne: wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego, sól potasowa, sól kuchenna.

Klimat i pogoda

• Wzdłuż rzeki klimat zmienia się od umiarkowanie kontynentalnego (obwód twerski) do ostro kontynentalnego (obwód astrachański).
• W górnym biegu średnia temperatura stycznia waha się od -9°Ð′ do -17°Ð′, temperatura lipca wynosi +17°Ð do +18°Ð′.
• Roczna suma opadów wynosi około 650 mm.
• W dolnej Wołdze średnia temperatura stycznia wynosi od -5°C do -9°C, w lipcu od +24°С do +25°С.
• Średnia roczna suma opadów wynosi od 180 do 290 mm.

Atrakcje

• Stare miasta Rosji

  • Twer
  • Uglich
  • Myszkin
  • Rybińsk
  • Jarosław
  • Kostroma
  • Plyos
  • Kineshma
  • Juriewiec
  • Gorodets
  • Niżny Nowogród
  • Kazań
  • Kamyshin i inne
• Rezerwat przyrody Wołga-Kama
• Rezerwat Historyczno-Archiwalny „Bułgarskoje Gorodiszcze
• Park Narodowy Samarskaja Luka (Góry Żigulskie)
• Bajt Stepana Razina
• Góry Stołbickie
• Rezerwat Astrachański

Ciekawostki

• Dorzecze Wołgi jest wyjątkowo zróżnicowane pod względem warunków fizyczno-geograficznych: na północy – tajga i lasy mieszane, w centrum – lasy i stepy, na południu – półpustynia i pustynia.
• Nie zostało jeszcze ostatecznie przesądzone, że Kama wpada do Wołgi. Zgodnie z zasadami hydrografii należałoby raczej uznać, że Wołga wpada do Kamy. Z pochodzenia Kama jest starsza od Wołgi, jej dorzecze jest większe od dorzecza Wołgi i ma więcej dopływów.
• Często na brzegu Wołgi można zobaczyć ogromne głazy, wielkości człowieka, a nawet całego domu. W niektórych miejscach głazy piętrzą się w samym korycie rzeki. Są one świadkami ostatniego zlodowacenia.
• Pola lotosu w delcie Wołgi zajmują setki hektarów. Są to największe plantacje lotosu na naszej planecie. Aby zobaczyć kwitnienie „Kaspijskiej Róży”, jak nazywane są tutaj lotosy, wielu turystów przyjeżdża od około 10 lipca do 15 września. Jednak takie wycieczki są możliwe tylko w towarzystwie inspektorów państwowych i pracowników zapovednik Astrachań – jest to obszar ściśle chroniony.
• 65 ze 100 najbardziej zanieczyszczonych miast Rosji znajduje się w dorzeczu Wołgi. Ponad jedna trzecia wszystkich rosyjskich zanieczyszczonych spływów trafia do dorzecza Wołgi. W tej gęsto zaludnionej i rozwiniętej przemysłowo części Rosji średnie roczne obciążenie ekosystemów toksynami jest kilkakrotnie wyższe od średniej krajowej.