Tajwan (Republika Chińska)

Tajwan, oficjalnie znany jako Republika Chińska, to państwo wyspiarskie w Azji Wschodniej, położone na wschód od Chin, na południe od Japonii i na północ od Filipin. Tajwan rządzi się jako niezależny kraj, chociaż Chińska Republika Ludowa (ChRL) uważa go za prowincję i nalega na politykę „jednych Chin”, zgodnie z którą Tajwan powinien zostać zjednoczony z kontynentem.

Geografia

Tajwan, położony na Oceanie Spokojnym, ma tylko nieznacznie większą powierzchnię niż Belgia i ponad dwukrotnie większą populację. Zajmuje jedną z największych wysp u wschodniego wybrzeża Chin. Wyspa w kształcie liścia tytoniu, rozciągająca się z północy na południe, otoczona jest trzema morzami. Morze Południowochińskie (znane z piratów) wraz z Morzem Filipińskim obmywa południowe brzegi, Morze Wschodniochińskie znajduje się na północy, a Ocean Spokojny na wschodzie. Wyspa jest oddzielona od Chin Cieśniną Tajwańską, a jej najbliższymi sąsiadami oprócz Chin są inne kraje wyspiarskie – Filipiny na południu i Japonia na północy.

Tajwan jest starożytną wyspą: był świadkiem wielu przemian geologicznych na Ziemi. Na przykład kolizja płyt tektonicznych (euroazjatyckiej i filipińskiej), która wyparła skały z dna oceanu, z których powstała wyspa. W swoim rdzeniu jest stosem ogromnych mas granitowych, łupkowych i marmurowych płyt. Tajwan ma niewielkie złoża węgla (Xinzhu) i gazu palnego (Nyushan), a także ropy naftowej i złota, gazu ziemnego i miedzi, wapienia i marmuru.

Wyspa jest podzielona prawie na pół przez Zwrotnik Raka lub Zwrotnik Północny (jeden z głównych równoleżników na mapie Ziemi), który oddziela strefę umiarkowaną od strefy tropikalnej. Na samej wyspie strefy są połączone: w górach klimat jest umiarkowany, a na wybrzeżu znajduje się region tropikalny i subtropikalny (północna część wyspy).

W dawnych czasach wyspa była nazywana po chińsku: Liuqiu, Daoyi, Dunti, Yizhou, Bisaya. Jej portugalska nazwa, Formosa, pojawiła się pod koniec panowania dynastii Ming (1368-1644) i była używana przez długi czas. Ale od końca XVII wieku, wraz z nią, przynajmniej w chińskich źródłach, zaczęto używać obecnej nazwy – Tajwan. Wersji jej pochodzenia jest kilka. Przykładowo, fragmenty słowa charakteryzują wyżej położone miejsce (prawdopodobnie piaszczystą mierzeję), które przybywający na wyspę obcokrajowcy uznawali za najdogodniejsze na nabrzeże. „Tai” w języku chińskim oznacza „platformę” lub „płaskie wzniesienie”, a „wan” oznacza „zatokę”. Razem oznacza to „platformę nad zatoką”. Słowo to ma jednak starsze korzenie, „Tayoan” lub „Dayuan” to nazwa nadana wyspie przez jej pierwotnych mieszkańców, aborygenów z australijskiego plemienia Siraya, którzy zamieszkiwali południowo-zachodnie i częściowo wschodnie równiny. Z czasem nazwa ta zaczęła być utożsamiana z całą wyspą, a wariant „Tajwan” stał się powszechnie używany przez kartografów i podróżników.

Historia

Wyspa Tajwan jest okupowana przez Republikę Chińską, ale jest również uważana za jedną z prowincji Chin kontynentalnych. Od 1949 r. Tajwan funkcjonuje jako niepodległe państwo, ale kwestia statusu Tajwanu jest nadal otwarta Republika Chińska obejmuje również 155 wysp głównej grupy i 64 Pescadores (lub Penghu) Cieśniny Tajwańskiej. Wyspa od dawna była zamieszkiwana przez plemiona dwóch grup o zbiorowych nazwach, które obejmują wiele innych podgrup: Górali Gaoshan i Ludzi Równin Siraya. Tajwan jest również wspominany w chińskich dokumentach; już w 230 r. n.e. Chińczycy podjęli jedną z pierwszych wojskowych wypraw zwiadowczych na wyspę. A w XIII wieku – jako coś naturalnego – Tajwan został oficjalnie włączony do Cesarstwa Chińskiego.

Od strony Chin kontynentalnych Chińczycy stopniowo przenosili się na wyspę. Potomkowie tych osadników stanowią do 84 procent mieszkańców współczesnego Tajwanu. W przenośni nazywa się ich „batatami” (słodkie ziemniaki są jednym z podstawowych produktów żywnościowych mieszkańców), co oznacza „zakorzenionych Tajwańczyków”.

Od końca XVI wieku rozpoczęła się era kolonizacji Tajwanu. W 1590 r. Portugalczycy nadali wyspie przyjętą nazwę Formosa, ale w 1624 r. została ona podbita przez Holendrów, chociaż Hiszpanie i Francuzi również rościli sobie prawa do wyspy. Zostali oni wypędzeni w latach 1661-1662 przez chińskiego patriotę o imieniu Zheng Chenggong (Koxinga, 1624-1662): niektórzy uważają go za zbrodniarza państwowego, inni za wybitnego przywódcę wojskowego. Jeszcze inni dodają atmosferę przygody, twierdząc, że był synem chińskiego pirata i Japonki.

Tak czy inaczej, wyspa została oczyszczona z europejskich kolonizatorów, a następnie włączona do chińskiej prowincji. W 1895 r. została przekazana Japończykom na mocy traktatu z Shimonoseki po wojnie japońsko-chińskiej (1894-1895). Tajwan został zwrócony Chinom dopiero w 1945 roku. Po zwycięstwie Partii Komunistycznej w Chinach w 1949 r. wyspę nawiedziła fala „migracji elit”: przeniosła się tu elita polityczna, w tym przedstawiciele Kuomintangu (Chińskiej Narodowej Partii Ludowej) wraz z częścią armii i wieloma biznesmenami. Emigranci ci są symbolicznie nazywani „taro” od bulwy taro (lub jadalnej kalocasii), która może zakorzenić się w każdej glebie. „Taro”, którzy przybyli z całych Chin, stanowią mniejszy procent obecnej populacji Tajwanu, ale to ich dialekt – zwany mandaryńskim – stał się oficjalnym językiem Tajwanu, a nie dialekt Amoy pierwszych migrantów, którzy przybyli z pobliskich chińskich prowincji. Od 1996 roku Tajwan wybiera własnego prezydenta.

Dobrobyt został okupiony poważnym pogorszeniem stanu środowiska: rzeki i powietrze zostały znacznie zanieczyszczone, zdarzają się kwaśne deszcze. Głównym ośrodkiem przemysłowym była stolica Tajpej, której gospodarka nadal rośnie rocznie o prawie 5%. Miasto, podobnie jak kraj, ma niską inflację i bezrobocie (zatrudnienie jest prawie pełne). Ducha nowoczesnego Tajpej w pełni symbolizuje wieżowiec Taipei 101 (2003): 101 pięter tego budynku handlowo-biznesowego wznosi się na wysokość 509,2 metra, co czyni go drugim najwyższym na świecie.

Świątynie i pałace w Tajpej, a nawet na Tajwanie, pochodzą głównie z XVII-XVIII wieku, epoki szybkiego rozwoju wyspy, która pozostała kustoszem tradycyjnej kultury chińskiej. Klejnotem Tajpej jest Narodowe Muzeum Pałacowe w dzielnicy Weishuangxi: kolekcja 720 000 dzieł sztuki chińskiej – największa kolekcja na świecie – gromadzona przez wieki (ponad 500 lat), następnie przechowywana w „Zakazanym Mieście” w Pekinie, strzeżona przez patriotów przed schwytaniem przez Japończyków, aż w końcu przywieziona do Tajpej, uratowana przed maoistami. Dawna stolica wyspy – miasto Tainan słynie z bogactwa zabytków architektury: samych świątyń jest tu około 200. Tradycje ludowe znajdują odzwierciedlenie w festiwalach i świętach wyspy, a sztuka nowoczesna (szczególnie popularny tutaj ekspresjonizm abstrakcyjny) jest prezentowana w galeriach i muzeum rzeźb awangardowego artysty Zhu Minga. Źródła termalne, parki naturalne i sąsiednie wyspy (np. Wyspa Orchidei z rybakami Yami) przyciągają na wyspę coraz więcej turystów.

Tajwański cud gospodarczy

Cud gospodarczy Tajwanu był możliwy dzięki rozwojowi produkcji zaawansowanych technologii i elektroniki. Przemysł drzewny i pokrewne branże są tradycyjnie rozwinięte: na przykład Tajwan jest nadal jednym z największych na świecie eksporterów kamfory.

Ogromna liczba produktów na rynku światowym jest oznaczona jako „Made in Taiwan” lub „Made in the Republic of China”. Wiele europejskich firm przeniosło swoje fabryki na Tajwan. Niskie podatki i tania wykwalifikowana siła robocza zapewniają dużą liczbę zamówień z zagranicy, szczególnie w przemyśle tekstylnym i obuwniczym.

Obecnie jednym z zadań tajwańskiej gospodarki jest przeniesienie pracochłonnych gałęzi przemysłu do krajów z tanią siłą roboczą (Chiny, Wietnam) oraz rozwój wysokich technologii i usług.

Handel zagraniczny był motorem szybkiego rozwoju Tajwanu przez 40 lat. Jego gospodarka pozostaje zorientowana na eksport, a 98 procent eksportu stanowią towary przemysłowe. W 2002 r. Tajwan stał się członkiem WTO jako niezależny obszar celny. Tajwan jest również członkiem Azjatyckiego Banku Rozwoju i Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC). Pięciu największych partnerów handlowych Tajwanu to Chiny, Stany Zjednoczone, Hongkong, Japonia i Singapur. Brak formalnych stosunków dyplomatycznych między Republiką Chińską a jej partnerami nie jest główną przeszkodą dla szybko rozwijającego się handlu. Tajwan utrzymuje misje kulturalne i handlowe w ponad 60 krajach, z którymi nie utrzymuje oficjalnych stosunków.

Najważniejszy jest sektor elektroniczny. Tajwan jest największym na świecie dostawcą chipów komputerowych, jednym z wiodących producentów paneli LCD, pamięci DRAM do komputerów, sprzętu sieciowego i elektroniki użytkowej. Priorytetowa branża, jaką jest mikroelektronika, została zainwestowana na Tajwanie wspólnie przez kapitał prywatny i rząd. Od początku lat 80-tych na wyspie powstają parki naukowo-przemysłowe (SIP), a rząd odgrywa aktywną rolę w ich rozwoju.

Produkcja tekstyliów, choć traci na konkurencyjności, nadal jest głównym sektorem eksportowym. Import jest zdominowany przez surowce i dobra inwestycyjne (90 procent).

Tylko około 25 procent powierzchni Tajwanu nadaje się do uprawy, ale wszystkie grunty są intensywnie uprawiane, a niektóre z nich mogą produkować 2-3 uprawy rocznie. Głównymi uprawami są ryż, trzcina cukrowa, owoce i warzywa. W pełni samowystarczalny w zakresie ryżu, Tajwan importuje pszenicę, głównie z USA. Eksportowana jest mrożona wieprzowina, a także ryby, akwakultura i owoce morza, puszkowane i mrożone warzywa oraz zboża.

Tajwanowi brakuje zasobów energetycznych, importując 98 procent z nich, więc priorytetem kraju jest rozwój czystych i niezależnych form energii. Obecnie trzy elektrownie jądrowe i sześć reaktorów zapewniają 20 procent krajowego zużycia energii. Czyni to Tajwan 15. największym użytkownikiem energii jądrowej na świecie.

W ciągu zaledwie kilku dekad, praktycznie na oczach całego pokolenia, Tajwan podniósł się z niskiego poziomu i sprawił, że cały świat zaczął mówić o „tajwańskim cudzie gospodarczym”.

Kraj odziedziczył po 50 latach japońskich rządów kolonialną strukturę produkcji nastawioną na obsługę japońskiego kompleksu wojskowo-przemysłowego, a także rezerwy żywności i materiałów. Sprzyjało to przedsięwzięciom gospodarczym nowych władców, pomimo powojennego spadku poziomu życia w kraju. Po klęsce w wojnie domowej z komunistami w 1949 roku, przywódcy Kuomintangu wycofali się na wyspę Tajwan wraz z dwoma milionami uchodźców z kontynentu. Oprócz uchodźców, wśród których było wielu wykwalifikowanych specjalistów, Chiang Kai-shek zabrał ze sobą znaczną część skarbu państwa, co pozwoliło Kuomintangowi stać się najbogatszą partią polityczną na świecie i zapewnić stabilizację cen w kraju. Cud gospodarczy opierał się jednak przede wszystkim na odpowiedniej strategii. Jedną z pierwszych transformacji gospodarczych była reforma rolna, w ramach której właściciele ziemscy otrzymali udziały w rodzących się przedsiębiorstwach państwowych w zamian za skonfiskowane części ziemi, ulgi podatkowe i pożyczki zachęcające do tworzenia prywatnych przedsiębiorstw. W ten sposób, kontynuując rozwój rolnictwa, którego podstawą był ryż i cukier, przywódcy Tajwanu rozwijali sektor przemysłowy. Ogromną rolę odegrała pomoc finansowa Stanów Zjednoczonych, których inwestycje w przemysł wyspy w latach 50. stanowiły 25-30 proc. wszystkich zainwestowanych środków, państwowe planowanie gospodarki i powszechna edukacja. Rząd przyjął również politykę substytucji importu, wykorzystując zyski z eksportu produktów rolnych do zakupu zagranicznego sprzętu przemysłowego w celu rozwoju krajowego sektora przemysłowego. Dla państwa ważne było, aby ludzie byli bogaci. Cechą charakterystyczną rozwoju tajwańskiej gospodarki było zachęcanie do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych oraz skupienie się na zasobach rodzinnych. Zgodnie z tym podejściem nikt nie mógł rościć sobie prawa do monopolu, a wysoki poziom wewnętrznej konkurencji tworzył wysokie wymagania dotyczące jakości produktów, co stało się kluczem do udanego eksportu.

W latach 60. możliwości industrializacji opartej na substytucji importu zostały wyczerpane przez nasycenie ograniczonego rynku krajowego, a polityka gospodarcza Tajwanu zaczęła zmierzać w kierunku ekspansji eksportowej. Potrzeba konkurowania na rynku zagranicznym stymulowała rozwój technologii do poziomu światowej klasy. Aby poprawić potencjał naukowy i technologiczny kraju, zaczęto tworzyć strefy produkcji eksportowej, z których pierwsza powstała w 1966 roku w mieście Kaohsiung.

Lata 70. były ważnym punktem zwrotnym dla Tajwanu. Wydalenie Republiki Chińskiej z ONZ w 1971 r., kryzys naftowy z 73 r., zmiana polityki USA wobec Tajwanu i izolacja dyplomatyczna miały poważny wpływ na gospodarkę kraju. Rząd przeprowadził jednak dziesięć dużych projektów budowlanych w transporcie, przemyśle i energetyce jądrowej, które stały się podstawą rozwoju przemysłu ciężkiego.

Po 1980 r. gospodarka Tajwanu ustabilizowała się. Stał się największym producentem i eksporterem zaawansowanych technologicznie produktów elektronicznych, jednym z „czterech azjatyckich tygrysów”, a nawet azjatycki kryzys finansowy z 1997 r. nie wpłynął na niego zbytnio, ale wpływ ostatniego globalnego kryzysu finansowego jest odczuwalny, ale nie ma katastrofy w tym zakresie.

Informacje ogólne

• Oficjalna nazwa: Republika Chińska.
• Forma rządu: republika mieszana.
• Podział administracyjno-terytorialny: 18 dystryktów, 3 gminy i 4 gminy specjalne.
• Stolica: Tajpej, 2 618 772 mieszkańców (2010).
• Języki: mandaryński, tajwański, języki „Gaoshan”.
• Pochodzenie etniczne: 98% Han (Hoklo – 70%, Hakka – 14% i inni), 2% rdzenne plemiona wyspiarskie.
• Religie: mieszane wierzenia buddyjsko-taoistyczne – 93%, chrześcijaństwo – 4,5%, inne – 2,5%.
• Waluta: nowy dolar tajwański.
• Największe miasta: Tajpej, Taichung, Kaohsiung.
• Największe rzeki: Zhoshuiqi (Silo), Xia (Dolna) Danshuiqi.
• Najważniejsze porty: Jilong, Kaohsiung, Taichung.
• Główne lotniska: Taiwan Taoyuan International Airport, Taipei Songshan International Airport (oba w pobliżu Tajpej).
• Długość: 394 km.
• Szerokość: 144 km.
• Powierzchnia wyspy: 35 801 km2.
• Powierzchnia stanu: 36 193 km2.
• Ludność: 23 113 901 osób (2011).
• Gęstość zaludnienia: 638,6 osób/km2.
• Najwyższy punkt: Góra Yushan (znana również jako Jade Mountain, 3950 m n.p.m.).
• Lasy pokrywają około ½ powierzchni wyspy.
• Występuje tu ponad 1500 gatunków roślin endemicznych.
• Do 20 procent powierzchni wyspy stanowią obszary chronione.

Klimat i pogoda

• Subtropikalny (na północy), tropikalny monsunowy (na południu), umiarkowany (w górach).
• Średnia temperatura w styczniu: +19°C (powyżej 2000 m: średnio +7°C).
• Średnia temperatura w lipcu: +31°C (powyżej 2000 m: średnio +18°C).
• Średnie roczne opady: 1500-2500 mm na równinach, w górach – ponad 5000 mm.
• Tajfuny są częste (sierpień-wrzesień).
• Strefa aktywna sejsmicznie.

Gospodarka

• PKB: 887,3 mld USD (2011).
• Przemysł: maszynowy, chemiczny, petrochemiczny, rafinacja ropy naftowej, cement, przetwórstwo drewna, metalurgia (stal i aluminium), elektronika (główna pozycja eksportowa), przemysł stoczniowy, produkcja, przemysł lekki, przemysł spożywczy.
• Energia wodna.
• Rolnictwo: produkcja roślinna (ryż, bataty, trzcina cukrowa, ananasy, banany, mandarynki, herbata), hodowla zwierząt (świnie).
• Rybołówstwo.
• Usługi: turystyka, finanse, transport, handel.

Atrakcje

• Krajobraz: góry Alishan (16 gór): 72-kilometrowa kolejka górska, święte drzewo gór Alishan – „Jałowiec Księcia Zhou”, „Jałowiec Guangwu” (1900 lat), „bezsenne drzewo” (4100 lat), kwiat wiśni, efekt „morza chmur”, wschody i zachody słońca, do podziwiania których zbudowano specjalne platformy obserwacyjne; Staw Sióstr, ogród wiśniowy, 3000-letnie święte lasy, drzewo Trek Generations (połączone pnie z trzech epok); Jezioro Słońca i Księżyca, zielony obszar „Moon World”, Wyspa Orchidei (Lanyun), Zielona Wyspa (Liu Tao).
• Parki narodowe: Taroko-Gorge Gorge Park, Kendin (z jednym z najlepszych muzeów oceanograficznych w Azji), Taroko, Xueba, Yuishan, Yangming-shan.
• Miasto Tajpej: Świątynia Lunshan (1738), Świątynia Baoan (początek XIX wieku), Świątynia Konfucjusza (1879), Muzeum Aborygenów Formosa „Shun Yi”, Pomnik Chiang Kaishi (XX wiek), Pałac Prezydencki (1906-1919), Zoo (1914), Dolina Tajpej – Narodowe Muzeum Pałacu Cesarskiego (1965), wieżowiec „Tajpej-101” (2003).
• „Miasto świątyń” Tainan: taoistyczna „Wschodnia Góra”; Mito (z posągiem bogini tysiąca kościołów Quanin); Chahsi; Tien-Tang; Chushi; Konfucjusz (1666); bogini morza Mazzu; buddyjski Kayuan; stary fort Anping (1624, przedmieście Tainan) oraz forty Zealand i Provincia (oba – początek XVII wieku. ); Wieże Chikan; Wielka Brama Południowa (w kształcie miesiąca) lub Brama Księżycowa (1736); Brama Główna; „Wieczna Twierdza” lub Złoty Zamek Yi Zai (1876); muzeum i pomnik bohatera narodowego Koxing; Wooseland Waterslade Park; Tsengwen Estuary Bird Park (przedmieście).
• Miasto Kaohsiung: Góra Długowieczności (park i kompleks świątynny), jezioro Chengxing ze świątynią Konfucjusza i Quan Quang, najwyższy posąg Buddy na wyspie (120 m) i kompleks świątynny w pobliżu góry Foguang.
• Skansen rzeźb Zhu Ming (wioska Jinshan, hrabstwo Tajpej).

Zabawne fakty

• Tajwan ma jeden z najniższych wskaźników urodzeń na świecie z szybko starzejącą się populacją; liczba osób powyżej 65 roku życia wynosi ponad 10 procent całkowitej populacji.
• Na wyspie znajduje się jedyne (poza Włochami i Japonią) źródło naturalnie gazowanej wody mineralnej o stałej temperaturze +22°C.
• Wyspa Orchidei, zamieszkana przez lud Yami, jest gospodarzem corocznego Festiwalu Latających Ryb. To morskie życie jest bardzo czczone przez Yami, a nawet nazywają swoją ziemię domem latających ryb.
• Podczas festiwalu łowi się tony ryb, a następnie suszy na słońcu i przygotowuje na zimę, kiedy nie ma latających ryb.