Grenlandia (wyspa)

Grenlandia to największa wyspa świata, niemal w całości pokryta lodem, dlatego jej terytorium nigdy nie zostało dostatecznie zbadane.

Klimat Grenlandii jest nieprzyjazny dla człowieka. Mimo to od tysięcy lat napływają tu osadnicy z całego świata.

Największa wyspa na świecie

Większość ludności Grenlandii, Eskimosi, należy do rasy mongoloidalnej: ich przodkowie przybyli na Grenlandię z Azji, przez Kanadę, między 2500 a 5000 lat temu. Przyjmuje się, że w tamtych czasach klimat był mniej surowy niż obecnie. Różne grupy etniczne z Azji kontynuowały zasiedlanie Grenlandii później, gdy warunki klimatyczne zaczęły się pogarszać, zbliżając się do tych, które widzimy dzisiaj. Nowi osadnicy eskimoscy, którzy przybyli na wyspę pod koniec I tysiąclecia n.e., należeli do neosemickiej kultury Tule.

Historia

Pierwszymi Europejczykami, którzy odkryli wyspę w 875 r. n.e. byli Wikingowie.

Grenlandia była rzeczywiście „zielonym krajem” z bogatymi pastwiskami, które przyciągały osadników. Kolonia istniała przez kilka wieków i liczyła do 3000 mieszkańców. Między XIV a XV wiekiem, kiedy na Grenlandii, prawdopodobnie z powodu silnych mrozów, niemożliwe stało się uprawianie roli jak dawniej, wielu Europejczyków opuściło wyspę. Wykopaliska archeologiczne wskazują, że część z tych, którzy pozostali, zginęła z powodu zimna i starć z Eskimosami; część wymieszała się z miejscową ludnością.

Dziś większość ludności Grenlandii stanowią Grenlandczycy, czyli potomkowie Eskimosów i europejskich kolonizatorów, głównie Norwegów i Duńczyków. Grenlandia oficjalnie stała się kolonią duńską w 1814 roku, a w 1953 roku otrzymała status Duńskiego Terytorium Zamorskiego z autonomiczną administracją. W 1979 roku Grenlandia otrzymała szeroką autonomię. W 2009 roku autonomia została jeszcze bardziej rozszerzona. Dania jednak nadal kieruje polityką zagraniczną Grenlandii, dotuje jej budżet i dba o jej bezpieczeństwo.

Eskimosi nazywają Grenlandię Kalaallit Nunaat, co oznacza ziemię ludzi. Tymczasem na pokrytym lodem lądzie mieszka zaledwie 57 600 osób. Gęstość zaludnienia wynosi więc 0,026 osoby/km2. Sam fakt, że cała wyspa znajduje się pod kocem lodu, jest na pierwszy rzut oka zaskakujący. Przecież inne obszary na tej samej szerokości geograficznej są bardziej przychylne naturze. Przyczyna leży w topografii Grenlandii. Centralną część wyspy zajmuje morze o głębokości 250 m, otoczone ze wszystkich stron wysokimi górami. W ten sposób lód z ostatniej epoki lodowcowej jest przechowywany jak ogromna lodówka, co zapobiega jego topnieniu, jak to miało miejsce w części Kanady, Norwegii i Rosji. Wnętrze kraju pokrywa warstwa lodu, której grubość dochodzi niekiedy do 300 metrów. W związku z tym człowiek mógł przetrwać tylko w strefie przybrzeżnej. Zachodnie wybrzeże, gdzie klimat jest łagodniejszy, jest najbardziej zaludnione. Nazwa Grenlandia tłumaczy się jako „zielony ląd” i pochodzi od Wikingów, którzy osiedlili się na wyspie pod koniec X wieku, kiedy klimat był znacznie cieplejszy. I nazwa ta przetrwała do dziś.

Mimo wiecznego lodu, brzegi Grenlandii przez całe lato pokryte są subarktycznymi łąkami, a niektóre rośliny kwitną nawet w temperaturach sięgających -20ºC.

Informacje ogólne

• Powierzchnia: 2.175.600 km2.
• Obszar pod pokrywą lodową: 1 726 000 km2.
• Obszar zamieszkany: 88 000 km2.
• Najwyższy punkt: Gunbjørn (3.700 m).
• Ludność: stan na lipiec 2009 – 57 600.

Klimat i pogoda

• Polarny.
• Na północy i w głębi kraju średnia temperatura dochodzi do -30ºC.
• Rekordowa temperatura minusowa wynosi -65ºC.
• Wiatry osiągają prędkość do 320 km/godz.
• W południowej części wyspy, która przypomina kontynent, panuje klimat subpolarny (pod wpływem ciepłych prądów powietrznych) ze średnią temperaturą -4°C (minimalna -29°C, maksymalna +28°C).
• Na północy noc polarna trwa nawet do czterech miesięcy.

Gospodarka

• Surowce mineralne: ropa naftowa, gaz, cynk, cyna, molibden, uran, węgiel, żelazo, nikiel, grafit, złoto, rubiny i diamenty.
• Rybołówstwo: głównie krewetki, halibut, gromadnik, kraby, okoń morski, dorsz, pinczer, łosoś.
• Łowiectwo: dozwolone dla miejscowej ludności do celów osobistych, obiektami są mors, foka, lis arktyczny, niedźwiedź polarny, renifer, ptaki polarne.
• Turystyka: w powijakach.
• Grenlandia otrzymuje pomoc gospodarczą od Danii i Unii Europejskiej.

Atrakcje

• Wnętrze wyspy, pokryte lodem;
• Ruiny Gardaru z epoki wikingów w wiosce Igaliku;
• Wioska Kassiarsuk, fiord Korok, lodowce.

Zabawne fakty

• W dialekcie Indian kanadyjskich słowo Eskimo oznacza „osobę, która je surowe mięso”. A sami siebie nazywają Inuitami, co oznacza „prawdziwych ludzi”.
• Grenlandia otworzyła największy park narodowy na świecie w 1974 r. Jest to Park Narodowy Północno-Wschodniej Grenlandii, który zajmuje 972 km2.
• Wody Grenlandii są domem dla ośmiu gatunków wielorybów.