Mombasa (Kenia)

Mombasa to największe miasto portowe Kenii, położone na wschodnim wybrzeżu Afryki, nad brzegiem Oceanu Indyjskiego. Miasto stanowi centrum gospodarcze, handlowe i turystyczne regionu.

Miasto słynie również z pięknych plaż, na których można odpocząć i cieszyć się ciepłym Oceanem Indyjskim. Ponadto Mombasa znana jest z bogatego dziedzictwa kulturowego, w tym muzeów, galerii i sklepów rzemieślniczych, w których można nabyć autentyczne wyroby lokalnych rzemieślników.

Mombasa jest również punktem wyjścia dla wielu safari w Kenii, ponieważ znajduje się w pobliżu kilku słynnych parków narodowych, takich jak Park Narodowy East Tsavo i Park Narodowy West Tsavo.

Mombasa ma długą historię i jest jednym z najstarszych portów na świecie. Miasto zachowuje liczne zabytki, takie jak Fort Jezus, zbudowany przez Portugalczyków w 1593 roku i starożytny meczet Fort Mandani, zbudowany w 1570 roku.

Historia Mombasy

Geografia żeglarska do 1860 roku powołuje się na wzmiankę Ptolemeusza (87 – 165), że w 80 roku n.e. nawigator Diogenes, wracając z Indii, został zaniesiony przez sztorm na wybrzeże Afryki Wschodniej. To właśnie z tego powodu przewodniki po Mombasie z dumą mówią, że „Diogenes jest autorem pierwszego przewodnika po Mombasie”. W ten sposób utożsamia się nawigatora Diogenesa i słynnego starożytnego greckiego filozofa o tym samym imieniu, który w rzeczywistości żył cztery wieki wcześniej. Nie, tak nie było – ustalili historycy. Diogenes opowiadał jedynie ustne historie o cudownej koralowej wyspie Mombasa, które usłyszał od arabskich żeglarzy. Nie znaleziono żadnych archeologicznych śladów istniejącego tam wówczas miasta. Dość wiarygodne są jednak informacje o nim pochodzące od arabskiego geografa Al-Idrisiego z 1151 roku. Kenijscy historycy zapewniają jednak, że miasto jest znacznie starsze. Pojawiło się około 900 roku, a jego pierwsza nazwa w języku suahili to Kisiva Cha Mwita, co oznacza „wyspa wojny”. Od połowy XII wieku arabscy żeglarze donoszą o Mombasie jako o dużym i niezależnym ośrodku handlowym (o niezależność podobno toczyły się na wyspie wojny), gdzie głównym towarem była kość słoniowa, ruda żelaza i afrykańskie złoto, a także proso, sezam i kokosy. Często towary te były po prostu wymieniane na przyprawy, jedwab i inne tkaniny sprowadzane z Indii, ceramikę i herbatę z Chin. Już w średniowieczu do portu w Mombasie regularnie pojawiały się statki z innych krajów Afryki, Bliskiego Wschodu, Indii i Chin. Ibn Battuta (1304-1377), słynny uczony i podróżujący kupiec z Maroka, odwiedził Mombasę w 1331 roku i opisał ją jako zamożne muzułmańskie miasto z wieloma meczetami, gdzie mieszkańcy podobno noszą złotą biżuterię i mają dwu- lub trzypiętrowe domy.

Kiedy Vasco da Gama (1460 lub 1469-1524) przybył w 1498 roku na swoją wyprawę do Indii, Mombasa była pod panowaniem portugalskim, podobnie jak kilka innych nadmorskich miast Afryki Wschodniej. Portugalczycy czterokrotnie palili i złupili miasto, zanim zostało ono opanowane. Mając w planach uczynienie z Mombasy stolicy swoich wschodnioafrykańskich terytoriów, Portugalczycy zbudowali w 1593 roku silną fortecę, którą nazwali Fort Jesus, wznieśli wiele budynków i wprowadzili do Mombasy katolicyzm. Od połowy XVII wieku Portugalczycy w Mombasie byli nękani przez władców Sułtanatu Omanu aż do 1699 roku, kiedy to imam, sułtan ibn Seif, ostatecznie wypędził „niewiernych” z wyspy, wybijając ich w grudniu 1698 roku. Miastem rządzili wówczas wicekrólowie sułtana, którzy przynajmniej częściowo byli pochodzenia arabskiego. Portugalczycy nie poddali się całkowicie i w Mombasie panował krótki okres portugalskiego panowania od 12 marca 1728 r. do 21 września 1729 r. Powstała afrykańsko-arabska dynastia zbuntowała się jednak na początku XIX w. przeciwko dyktatowi Zanzibaru, który był wówczas siedzibą sułtana Omanu. W 1824 roku Mazrui uznał protektorat Wielkiej Brytanii nad Mombasą. Sułtanat odpowiedział w 1828 roku agresją morską. Wojna trwała do 1837 roku i zakończyła się zwycięstwem Zanzibaru. Handel niewolnikami odbywał się również na rynkach Mombasy podczas rządów arabskich. Począwszy od lat 70. XIX wieku terytorium Afryki Wschodniej stało się przedmiotem lokalnych wojen i negocjacji między europejskimi potęgami, głównie Niemcami i Wielką Brytanią. Oba kraje podpisały w 1890 r. nielegalny na skalę międzynarodową Traktat z Helgolandu, który uznawał Mombasę za brytyjski protektorat, ale status ten został rozszerzony na Mombasę, gdy Kenia stała się de iure kolonią brytyjską w 1895 r.

W latach 1897-1901 Brytyjczycy wybudowali kolej (przez groblę) z Mombasy do Jeziora Wiktorii i położyli równoległą linię komunikacyjną. W 1906 roku przenieśli stolicę kolonii z Mombasy do Nairobi, a rok później zdelegalizowali niewolnictwo. Kenia uzyskała niepodległość w grudniu 1963 r., ale firmy brytyjskie nie opuściły kraju, na czym skorzystał kraj. Linia kolejowa Mombasa – Uganda znacznie się rozbudowała i dziś Mombasa ma bezpośrednie połączenia (z przesiadkami) z każdą częścią kontynentu. Jednak większa część kolejowego węzła Mombasy to nie ruch pasażerski, ale towarowy. Rozpoczynają się one i kończą w dwóch głębokowodnych portach miasta: Mombasa (Stary Port), gdzie bazują statki regionalne, oraz Kilindini (Nowy Port), który przyjmuje kontenerowce, tankowce, rafowce, oceaniczne statki wycieczkowe i okręty wojenne. Podczas II wojny światowej był jedną z głównych baz brytyjskiej marynarki wojennej. Z portu korzystają również na zasadzie dzierżawy Uganda, Sudan Południowy, Burundi, Rwanda i Demokratyczna Republika Konga. Pod względem obrotów towarowych Kilindini zajmuje drugie miejsce w Afryce po porcie w Kapsztadzie (RPA), z obrotem 5,4 mln ton w 2010 r. Eksport z Kilingdi obejmuje kawę, herbatę, produkty rafinacji ropy naftowej, cement, skóry, mięso i produkty mięsne, konserwowane ananasy, przyprawy, sizal i inne tradycyjne produkty afrykańskie. Import obejmuje ropę, różne urządzenia, maszyny rolnicze i inne pojazdy oraz metale. W ostatnich latach port Kilindini znacznie rozbudował terminale kontenerowe, przeszedł na elektroniczne przetwarzanie wszystkich informacji, a czas obsługi statków został znacznie skrócony. Strefa przemysłowa miasta koncentruje się wokół portu. W Mombasie zbiega się też wiele autostrad wschodnioafrykańskich. Tama Makupa na północy, New Nyali Bridge na północnym wschodzie i Likani Ferry na południu przedłużają je do stałego lądu.

W drugiej połowie XX wieku Europejczycy dokonali kolejnego odkrycia Mombasy, a raczej możliwości jej rozwoju: najbliższe jej wybrzeża ze śnieżnobiałymi plażami pod baldachimem baobabów i palm nadają się do zagospodarowania jako kurorty. Kenia była jak najbardziej za. Dodatkowym ważnym czynnikiem przy wyborze miejsca na wakacje w okolicach Mombasy są warunki naturalne: kąpieliska oddzielone są od reszty oceanu rafami koralowymi, a w pobliżu miejscowości wypoczynkowych znajduje się wiele obszarów chronionych i rezerwatów przyrody. W samej Mombasie znajdują się plaże.

Mombasa dzisiaj

Mombasa od dawna słynie z zabytków architektury, zwłaszcza Starego Miasta z jego dziwaczną mieszanką architektury afrykańskiej, arabskiej i europejskiej. Jednym z najbardziej kolorowych i żywych miejsc w Mombasie, centrum towarzyskim i generatorem wiadomości o mieście jest Bazar Pamiątek, gdzie można kupić różne kamienie półszlachetne, heban, skórę, tkaniny, drewno i inne rękodzieła. W morzu kolorowych, jaskrawych barw, ale nie zawsze wysokiej jakości, jest w Mombasie mała wyspa Montmartre, gdzie artyści wystawiają swoje prace na wolnym powietrzu. Pracują oni w tradycji afrykańskiej, arabskiej i europejskiej.

Ośrodek społeczno-kulturalny dla osób niepełnosprawnych o nazwie Bombolulu Workshops, założony w 1969 roku, znajduje się 8 km od Mombasy i liczy 150 stałych mieszkańców oraz grupy z innych części Kenii, w tym dzieci, które przyjeżdżają na rehabilitację. Jest to zarówno wioska etnograficzna składająca się z 8 tradycyjnych dziedzińców pochodzących z różnych plemion, centrum nauczania różnych rzemiosł oraz specjalistyczny klaster medyczny. „Warsztaty Bombolulu” zostały zapoczątkowane w 1969 r. pod patronatem organizacji międzynarodowych, a ich kuratorem w 1987 r. zostało Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełnosprawnych Kenii. Rękodzieło osób niepełnosprawnych (biżuteria, torebki, afrykańskie tkaniny) pracujących w warsztatach Bombolulu sprzedawane jest w ponad 20 krajach, co zapewnia warsztatom i ich podopiecznym stały dochód, bezpłatne zakwaterowanie i opiekę medyczną. A główną rzeczą, jaką otrzymują tu osoby o słabym zdrowiu, jest możliwość socjalizacji, nawiązania przyjaźni, rodziny, zabawy i nauczenia się czegoś nowego. Główną rzeczą, którą Mombasa otrzymuje, jest reputacja humanitarnego i oświeconego miasta. Zarówno w Kenii, jak i w całej Afryce. Podstawy metodologii Bombolulu zostały w ostatnich latach szeroko wdrożone w miejskich szkołach. Jest to dla niego bardzo ważne. Faktem jest, że wraz z nadejściem boomu turystycznego Mombasa stała się centrum wszelkiego rodzaju i poziomu rozrywki. Standardy próżniaczego, kurortowego stylu życia kultywowane w kasynach i klubach nocnych zetknęły się z afrykańskim temperamentem i stworzyły mieszankę wybuchową, która bardzo źle wpływa na miejscową młodzież. Miasto potrzebuje młodych ludzi zdrowych fizycznie i duchowo, pracowitych, posiadających wiedzę i motywację, a ma wielkie plany rozwojowe.

Informacje ogólne

• Drugie najważniejsze i największe miasto Kenii po stolicy, Nairobi, oraz centrum administracyjne kenijskiej prowincji nadmorskiej.
• Największy port w Afryce Wschodniej.
• Centrum regionu wypoczynkowego.
• Podziały administracyjne: sześć dystryktów.
• Języki: angielski i suahili oraz lokalne dialekty.
• Skład etniczny: różne plemiona afrykańskie, głównie Kikuyu, Luhya i Luo, Arabowie, rdzenni mieszkańcy Azji i Europy.
• Religie: chrześcijaństwo (kościół katolicki i anglikański, ewangelicki ośrodek zielonoświątkowy), islam, hinduizm, dżinizm oraz tradycyjne wierzenia afrykańskie.
• Walutą jest szyling kenijski.
• Porty to Mombasa i Kilindini.
• Najważniejszym portem lotniczym jest Mombasa Moi International Airport, nazwany na cześć prezydenta Kenii w latach 1978-2002 Daniela Toroiticha Arap Moi. Do Mombasy można również dolecieć lokalnym lotem z międzynarodowego lotniska w Nairobi.
• Powierzchnia: 295 km2, z czego 230 km2 to ląd i 65 km2 woda.
• Ludność: 939 370 (2009)
• Gęstość zaludnienia: 4 084,2 osób/km2.
• Średnia wysokość nad poziomem morza: 17 m.

Gospodarka

• Przemysł portowy, zakłady remontowe statków.
• Przemysł: rafinacja ropy naftowej, cement, tekstylia, papier, szkło, elektronika.
• Przemysł rybny.
• Przemysł usługowy: handel, logistyka, usługi dla biznesu (call-centers), turystyka.

Klimat i pogoda

• Równikowy wilgotny.
• Średnia temperatura w styczniu: +27°C.
• Średnia temperatura w lipcu: -24°C.
• Średnia temperatura wody wzdłuż wybrzeża: nie spada poniżej 27°C przez cały rok i osiąga +35°C w szczycie lata (styczeń-luty).
• Okres od stycznia do marca jest najbardziej słoneczny, natomiast od czerwca do listopada jest najchłodniejszy.
• Średnia roczna suma opadów: 1060 mm.
• Pora deszczowa: od kwietnia do maja.

Atrakcje

• Stare Miasto (wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO).
• Malindi jest miastem nadmorskim, w tym samym wieku co Mombasa i uważa się, że krzyż na wybrzeżu został postawiony przez Vasco da Gamę.
• Ruiny Godi (XV w.), pozostałości starożytnego miasta 16 km od Malindi.
• Budowle kultowe: 20 meczetów, z których największy to Mandri (1570), anglikańska katedra św. Jana (XX w., architektura zbliżona do stylu mauretańskiego), katolicka katedra Ducha Świętego ze srebrną kopułą, hinduistyczna świątynia Śiwy w parku Jamhuri, słynącym z parkowych rzeźb.
• Fort Jesus (1593), w którym mieści się Muzeum Narodowe.
• Targ z pamiątkami.
• Pomnik Tusków z Mombasy (1952).
• Rezerwaty przyrody: Park Narodowy Shimba Hills (lwy, słonie, żyrafy, lamparty, krokodyle, hipopotamy, gepardy, bawoły oraz jedyne miejsce w Kenii z rzadkim gatunkiem antylopy – czarną antylopą Roan); Park Hallera (zoo i ogrody botaniczne): rezerwat Lasu Tropikalnego (bawoły, słonie, pawiany, mangusty, dzikie koty); ponad 250 gatunków motyli. Narodowe Parki Morskie Mpunguti i Kisite, Parki Morskie Watamu (Vuma Cave i Turtle Reef) oraz Park Narodowy Malindi, farma krokodyli Mamba Village.

Zabawne fakty

• W 1895 roku, kiedy Kenia została ogłoszona kolonią brytyjską, Fort Jesus stał się więzieniem i pozostał nim aż do 1958 roku, kiedy to fort stał się pomnikiem historycznym.
• Słynna duńska pisarka Karen Blixen (1885-1962) napisała w swoim autobiograficznym bestsellerze Goodbye Africa: „Mombasa przypomina rajski ogród z dziecięcego rysunku.
• W Starym Porcie w Mombasie, który istnieje od XI wieku, wciąż można zobaczyć małe dhowy, których kształt i wielkość są echem arabskich średniowiecznych statków. Dhowy są olinowane w tej samej tradycji, ale oczywiście wyposażone w nowoczesny sprzęt nawigacyjny.
• Stosunek mieszkańców Mombasy do religii jest osobliwy: znaczna część z nich często określa się jako wyznawcy dwóch lub więcej religii, a tradycyjne wierzenia afrykańskie wyznają niemal wszyscy.
• Najpopularniejszym i najszybszym środkiem transportu w Mombasie jest minibus, czyli matatu. Kursują one w nocy i zawsze gra w nich głośna muzyka.